O sztukach wszelakich - Teatr Narodowy
Teatr Narodowy, reprezentacyjny teatr dramatyczny, opery i baletu.
Teatr Narodowy, reprezentacyjny teatr dramatyczny, opery i baletu, który zgodnie z tendencjami o艣wiecenia, zwi膮zanymi z powstawaniem 艣wiadomo艣ci narodowych Europejczyków, tworzono w najlepszych teatrach publicznych (dost臋pnych dla ka偶dego, kto wykupi bilet). Otrzymywa艂y one status placówek o charakterze narodowym, których narodowi aktorzy grali repertuar o obyczajach i tematach narodowych w narodowym j臋zyku.
Pierwsze Teatry Narodowe powsta艂y: 1684-5 – Francja, 1722 – Dania, 1737 – Szwecja, 1765 – Polska, 1767-86 Niemcy, 1783 – Czechy.
Pierwszy w Polsce teatr publiczny, który rozpocz膮艂 tworzenie tradycji teatru narodowego, powo艂ano z inicjatywy króla Stanis艂awa Augusta Poniatowskiego w Warszawie w tzw. Operalni, gdzie dzia艂a艂y trzy zespo艂y: w艂oski, francuski i polski. Na inauguracji dzia艂alno艣ci zespo艂u polskiego zagra艂 19 XI 1765 premier臋 Natr臋tów J. Bielawskiego. Jest to data narodzin polskiego Teatru Narodowego.
W latach 1768-74 teatr narodowy mia艂 przerw臋 w dzia艂alno艣ci, a jego zadania niejako przej膮艂 Teatr Szko艂y Rycerskiej. Najwi臋ksze zas艂ugi dla rozwoju teatr narodowego mieli F. Ryx (odtworzy艂 placówk臋 w 1974 i wybudowa艂 sta艂膮 siedzib臋) oraz Wojciech Bogus艂awski, który by艂 re偶yserem, aktorem (1778-1829) a zw艂aszcza dyrektorem (1783-85, 90-94 i 1799-1814). Nazwany zosta艂 „ojcem teatru polskiego”, gdy偶 zwalcza艂 teatry obcoj臋zyczne, ustabilizowa艂 byt i poziom sta艂ego zespo艂u graj膮cego po polsku, za艂o偶y艂 szko艂臋 teatraln膮, zatrudnia艂 wybitnych aktorów (J. Ledóchowsk膮, L. Halpertow膮, I. Werowskiego, W. Piaseckiego, B. Kudlicza, Truskolaskich – wielopokoleniow膮 rodzin臋 aktorsk膮), skupi艂 wybitnych malarzy teatralnych (I. Maraino, A. Smuglewicza, J.B. Plerscha) i kompozytorów (J. Elsnera, K. Kurpi艅skiego), gra艂 sztuki pol. dramaturgów (m.in. F. Bohomolca i jego pierwsza pol. opera N臋dza uszcz臋艣liwiona, 1774 czy F. Zab艂ockiego pisz膮cego i t艂umacz膮cego ponad 50 sztuk, J. U. Niemcewicza pisz膮cego 8 polskich tragedii). Sam Bogus艂awski przet艂umaczy艂 i napisa艂 ok. 80 tekstów (dramy, komedie, libretta operowe, tragedie); jego teatr odgrywa艂 zawsze wa偶n膮 rol臋 w walce o zwyci臋stwo idea艂ów o艣wieceniowych, a tak偶e o uchwalenie Konstytucji 3 Maja (m.in. graj膮c w 1791 Powrót pos艂a J. U. Niemcewicza).
Druga sta艂a siedziba teatru (1779-1833) mie艣ci艂a si臋 w specjalnie wybudowanym przez F. Ryx’a gmachu na pl. Komisji (obecnie w tym miejscu, przy pl. Krasi艅skich, jest Pomnik Powstania Warszawskiego). Zagrano w niej m.in. premiery Fircyka w zalotach F. Zab艂ockiego 1781, wszystkie sztuki W. Bogus艂awskiego, a zw艂aszcza Cud mniemany, czyli krakowiacy i górale 1794, Barbar臋 Radziwi艂ówn膮 A. Feli艅skiego 1817, komedie A. Fredry: Pan Geldhab 1821, M膮偶 i 偶ona 1823, Damy i huzary 1826; ponadto grano – t艂umaczony na j臋zyk pol. – ca艂y warto艣ciowy europejski repertuar dramatu (W. Szekspira, F. Schillera, P. Corneille’a, J.B. Racine’a) i opery (G. Rossiniego, A. Mozarta, A. Salierego).
Od 1810 r. byt T.N. zosta艂 utrwalony m.in. dzi臋ki powo艂aniu Dyrekcji Rz膮dowej, która zapewni艂a sta艂e subwencje i uchwali艂a – staraniem prezesa J.U. Niemcewicza – Ustaw臋 T. N. W 1933 T.N. przeprowadzi艂 si臋 do prawego skrzyd艂a Teatru Wielkiego i mie艣ci si臋 tam do dzi艣; w wyniku represji po powstaniu listopadowym dzia艂a艂 pod nazw膮 Teatru Rozmaito艣ci.
Nazw臋 Teatru Narodowego przywrócono z inicjatywy Juliusza Osterwy w 1924. Po II wojnie 艣wiatowej T.N. kierowali: W. Horzyca, W. Daszewski, K. Dejmek, A. Hanuszkiewicz, J. Krasowski z K. Skuszank膮, J. Grzegorzewski i obecnie M. Englert.
Oficjalna strona >>> Teatru Narodowego.; Has艂o historia >>> polskiego Teatru Narodowego
Has艂o >>> na Wikipedii.
